Odpowiedzialność cywilna to odpowiedzialność za swoje działania lub swój brak należytych działań. Odpowiedzialność cywilna reguluje ponoszenie konsekwencji za podjęte działania lub ich brak. Wyróżnia się różne rodzaje odpowiedzialności, jednak każdy z nich jest regulowany prawnie w Kodeksie Cywilnym. Zobacz, czym jest odpowiedzialność cywilna i jakie jej rodzaje wyróżniamy.
Odpowiedzialność może wiązać się z prawem do odszkodowania. I tak: jesteś odpowiedzialny, kiedy Twój pies spowoduje wypadek, kiedy Twoje dziecko coś zrobi, gdy Ty spowodujesz wypadek lub nawet gdy nieumyślnie zalejesz mieszkanie sąsiada i w wielu innych sytuacjach. Oznacza to także możliwość otrzymania odszkodowania, gdy Ty będziesz poszkodowany.
Rodzaje odpowiedzialności cywilnej
W Polsce wyróżniamy odpowiedzialność deliktową oraz kontraktową.
Odpowiedzialność deliktową reguluje art 415 Kodeksu Cywilnego, który mówi: “kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Szkodą może być czyn niedozwolony, zaniechanie lub działanie, które w konsekwencji powoduje jakiś uraz, zniszczenie lub inny problem da drugiej strony. Przykładem może być uszkodzenie rzeczy drugiej osoby lub np. popchnięcie drugiej osoby w rezultacie którego ta doznała jakiegoś uszczerbku na zdrowiu. Odpowiedzialność deliktowa może być ponoszona przez osobę, która spowodowała wypadek, ponieważ jechała z nadmierną prędkością, może być również ponoszona przez właściciela psa, który wbiegł pod samochód i spowodowała wypadek. Odpowiedzialność deliktową dzieli się na 3 rodzaje, na podstawie winy, ryzyka oraz słuszności. Wiele pism z firm ubezpieczeniowych zawiera w treści właśnie ten termin, odpowiedzialność deliktowa, który może być niezrozumiały dla każdej osoby, ponieważ jest on zaczerpnięty z języka prawniczego, który do najłatwiejszych nie należy. Ciężko się również spodziewać, aby każdy był zaznajomiony ze skomplikowanymi definicjami z kodeksów prawa.
Odpowiedzialność kontraktowa wynika z zobowiązania się do poniesienia odpowiedzialności, jeżeli działania określone w umowie zostały nienależycie wykonane lub niewykonane, w związku z czym wynikła szkoda. Odpowiedzialność ta dotyczy wszystkich sytuacji, w których jedna osoba zobowiązuje się coś wykonać jakąś, jednak zostaje ona niedokończona lub wykonana nieprawnie. W takiej sytuacji możesz żądać poprawnego wykonania zadania. Odpowiedzialność kontraktowa ma miejsce jedynie wtedy, gdy zaistnieją wszystkie przewidziane przesłanki, czyli zobowiązanie zawarte w umowie zostanie niewykonane lub będzie wykonane nienależycie (czyli były chęci, żeby zrobić poprawienie jakieś zadanie, ale zabrakło umiejętności, czasu lub z innych powodów i tym samym rezultat odbiega od tego, który został określony w umowie). Naruszenie zobowiązania wynika z okoliczności, wykonania zadania, za które wykonawca ponosi odpowiedzialność, czyli jeśli nie udało się pomalować ścian ponieważ wcześniej nie zostały one odpowiednio przygotowane przez inną firmę to odpowiedzialności kontraktowej się nie stosuje. Odpowiedzialność kontraktowa będzie mieć również miejsce jeśli łącznie z wyżej wymienionymi przesłankami zostanie wykazana utrata korzyści majątkowych oraz, gdy powstała szkoda ma związek przyczynowo-skutkowy z podjętym działaniem.
Odpowiedzialność tę reguluje art. 471 KC: “dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Istnieje również odpowiedzialność repartycyjno-gwarancyjna, która reguluje np. odpowiedzialność firmy ubezpieczeniowej wobec ubezpieczonej osoby w związku z zawartą umowa ubezpieczeniową. Dzięki temu firma ubezpieczeniowa jest zobowiązana do wypłacenia odszkodowania w przypadku doznania przez ubezpieczonego szkody, przykładem może być odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkody spowodowane przez posiadacza pojazdu, który objęty jest obowiązkowym ubezpieczeniem OC.
Rodzaje odpowiedzialności deliktowej
Można wyróżnić odpowiedzialność na zasadzie winy, ryzyka oraz słuszności.
W przypadku odpowiedzialności na zasadzie winy, jeśli chcesz uzyskać odszkodowanie lub doprowadzić do naprawienia uszkodzonej przez drugą osobę rzeczy musisz udowodnić drugiej osobie winę. Czym więc jest wina? Jest to umyślne lub nieumyślne działanie, które jest narusza prawa innych osób lub zasady współżycia społecznego. Jednak nie wszyscy mogą ponosić odpowiedzialność na zasadzie winy; nie będą jej ponosić dzieci do 13 roku życia, osoby, które w czasie zaistnienia zdarzenia były niepoczytalne, w tym: z chorobami psychicznymi, niedorozwinięciem umysłowym lub przebywające chwilowo w stanie niepoczytalności, np. pod wpływem silnych leków. Odpowiedzialność na zasadzie winy wyklucza się również, jeśli osoba działała z obrony koniecznej lub wyższych konieczności (np. uszkodziła jakąś rzecz, chce uratować drugiego człowieka).
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest szersza niż ta na zasadzie winy. Nie udowadnia się tu winy sprawcy, jednak odpowiedzialność ponosi osoba, na której ciążyło ryzyko w związku ze sprawowanym stanowiskiem, podjętymi działaniami, czy posiadanymi dobrami materialnymi. Można tutaj przedstawić kilka przykładów, pierwszym z nich będzie po prostu posiadanie samochodu – właściciel jest odpowiedzialny, gdy dojdzie do wypadku, w którym uczestniczył jego samochód. Podobnie pracodawca jest odpowiedzialny za działania lub zaniechania swoich pracowników, właściciel budowli za szkody, które wynikną w związku z uszkodzeniem budynku, zawaleniem, uszkodzenia wynikające ze spadnięcia np. doniczki na samochód – odpowiedzialny jest właściciel mieszkania, z którego wypadła doniczka.
Są jednak wyjątki od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka: zwalania się z tej odpowiedzialności, gdy wina leży całkowicie po stronie osoby poszkodowanej lub osoby trzeciej lub szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej, np. huragan, powódź.
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności dotyczy przede wszystkim szkód wyrządzonych przez posiadane zwierzę. Nie ma tu znaczenia że pies, który pogryzł człowieka, bo się go bał, a należy do Ciebie, akurat w momencie zdarzenia był poza Twoją kontrolą (uciekł Ci). W takiej sytuacji, Ty jako właściciel zwierzaka ponosisz za niego odpowiedzialność. Nie oznacza to jednak, że automatycznie musisz wypłacić odszkodowanie poszkodowanemu. Przy takim rodzaju odpowiedzialności każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie i znaczenie ma… różnica zamożności osoby odpowiedzialnej i poszkodowanej.
Kiedy mówimy o odpowiedzialności cywilnej?
Aby żądać od kogoś zadośćuczynienia z powodu odpowiedzialności cywilnej, musi zaistnieć na raz kilka warunków. O odpowiedzialności cywilnej mówimy wtedy, gdy szkoda ma charakter materialny, czyli np. jest to uszkodzenie ciała, zniszczenie rzeczy będącej Twoją własnością. Szkoda musi być również wynikiem czynu niedozwolonego, czyli działanie wyrządzające szkodę drugiej osobie (nie musi być zawinione) i musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy między zdarzeniem a szkodą.
Jeśli odpowiedzialność jest na zasadzie winy, aby otrzymać odszkodowanie lub żądać naprawienia wyrządzonej szkody musisz udowodnić, że szkoda nastąpiła z winy drugiej osoby.
Jakie są sposoby naprawienia szkody?
Jako poszkodowany możesz dowolnie wybrać z dwóch sposobów naprawienia szkody. Możesz żądać po prostu naprawienia uszkodzonej rzeczy przez drugą osobę lub możesz żądać wypłacenia równowartości wyrządzonej szkody.
Jak zabezpieczyć się przed roszczeniami z tytułu odpowiedzialności cywilnej?
Wypłacenie odszkodowania poszkodowanej osobie do najprzyjemniejszych nie należy, jednak przy zaistniałej sytuacji, gdzie podlegamy odpowiedzialności cywilnej nie ma innego wyjścia. Jeśli nie byliśmy odpowiednio zabezpieczeni teraz już niewiele możemy zrobić, aby zapobiec konieczności wypłacenia żądanej sumy pieniędzy lub naprawy rzeczy z własnej kieszeni.
Jest jednak rozwiązanie jak uniknąć tak przykrej sytuacji. Podobnie jak ubezpiecza się samochody, tak można wykupić polisę OC w życiu prywatnym a także od poszczególnych grup zawodowych. Takie ubezpieczenia chronią przed niespodziewanymi wydatkami, w przypadku gdy wyrządzimy komuś szkodę.
Ubezpieczenie w życiu prywatnym może być elementem polisy mieszkaniowej. W takim wypadku chroni nas przed wydatkami związanymi ze szkodą wyrządzoną w związku z posiadanym mieszkaniem. Pozwala to uniknąć nieprzyjemności np, gdy zalejemy sąsiada w bloku – otrzyma on odszkodowanie z naszej polisy.
Ubezpieczenie to chroni również w sytuacjach, gdy wyrządzimy nieumyślną szkodę innej osobie lub uszkodzimy jej rzecz.
Ubezpieczenie zawodowe chroni przed skutkami finansowymi związanymi ze szkodą wyrządzoną na rzecz osoby trzeciej w związku z zawodem lub prowadzoną działalnością. W niektórych zawodach wykupienie ubezpieczenia OC jest obowiązkowe, muszą to zrobić np. architekci i księgowi. W innych przypadkach może być to zabezpieczenie na poczet nieszczęśliwych wypadków i zapewnienie bezpieczeństwa finansowego.
Podsumowanie
Odpowiedzialność cywilna ma bardzo duże znaczenie przy roszczeniach odszkodowawczych. Jest to rodzaj obowiązku do poniesienia skutków swoich działań, zaniechań. Odpowiedzialność może dotyczyć również skutków związanych ze szkodami wyrządzonymi przez Twoje dziecko lub zwierzę. Ale to nie wszystko, odpowiadać finansowo można również w związku ze sprawowanym zawodem lub nawet za działania lub zaniechania podjęte przez Twoich pracowników. Ten rodzaj odpowiedzialności nazywa się odpowiedzialnością kontraktową. Natomiast wymienione wyżej są odpowiedzialności deliktowe, czyli związane bezpośrednio z popełnionym czynem lub posiadaniem jakiejś rzeczy (również zwierzęcia).
Za szkody wyrządzone na rzecz drugiej osoby musimy zapłacić lub te szkody naprawić. Jest to jednak dużo lżejsze do przyjęcia, gdy mamy wykupioną polisę w życiu prywatnym lub ubezpieczenie zawodowe. Pozwalają one na uniknięcie skutków finansowych w przypadku zaistnienia tych nieprzewidzianych i niezbyt miłych okoliczności.
